Vermoedens van autisme? | CJG blogt

Ongeveer 1 tot 2% van de kinderen (en volwassenen) heeft een Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Het woord ‘spectrum’ geeft aan dat hoe autisme zich uit heel erg kan verschillen per persoon, wat betreft de kenmerken en de mate. Bij mensen met ASS verloopt de informatieverwerking in het brein anders dan bij niet-autistische mensen. In de opvoeding en begeleiding van kinderen met ASS vraagt dit dan ook om een aangepaste aanpak. Wat kun je doen als er vermoedens zijn van autisme bij jouw kind? Waar kun je terecht met je zorgen en vragen en hoe werkt dat dan?

Autisme is een verzamelnaam voor gedragskenmerken die duiden op een kwetsbaarheid op de volgende gebieden: sociale interactie, communicatie, flexibiliteit in denken, bewegen en handelen, zintuiglijke prikkelverwerking en het filteren en integreren van informatie (bron: Zorgstandaard Autisme).

In dit artikel legt kind- en jeugdpsycholoog Sowella Hermans (Centrum voor Jeugd en Gezin Westelijke Mijnstreek) uit wat de kenmerken van ASS zijn, hoe autisme zich anders kan uiten bij meisjes, en welke mogelijkheden tot hulp en ondersteuning er zijn.

Hoe werkt het CJG bij vermoedens van ASS?

“Wanneer wij een aanmelding binnen krijgen met vermoedens van ASS, gaan we het gesprek aan met ouders en kind. We praten met het gezin over alle levensgebieden zoals thuis, school, hobby’s en contact met anderen. We kijken naar wat er goed gaat en welke uitdagingen er worden gezien en ervaren. We bespreken ook de verschillen en overeenkomsten tussen thuis en school. Op deze manier proberen wij samen met het gezin goed in kaart te brengen of er verder onderzoek naar ASS nodig is, zodat de best passende ondersteuning opgestart kan worden. Als dit inderdaad nodig blijkt, leiden we vanuit het CJG toe naar onderzoek en die juiste hulp.”

Kenmerken van ASS

“Wat we in het algemeen vaak zien bij kinderen waar ASS mogelijk een rol speelt zijn onderstaande kenmerken:

• Concentratieproblemen: Moeite met concentreren, van het ontbreken van focus tot juist té veel focus (oftewel hyperfocus).
• Beperkte interesses: Weinig interesse in de omgeving of anderen, maar wel een intense focus op specifieke onderwerpen.
• Sociale uitdagingen: Moeite met sociale interacties; kan zich uiten in stil en teruggetrokken gedrag of juist heel extravert gedrag.
• Prikkelgevoeligheid: Over- of ondergevoeligheid voor zintuiglijke prikkels (zien, horen, ruiken, proeven, voelen).
• Rigide gedrag: Het sterk vasthouden aan regels en moeite hebben met veranderingen.”

ASS bij meisjes

“Bij meisjes kan ASS zich subtieler uiten en soms zelfs onzichtbaar zijn. Meisjes passen zich over het algemeen meer aan sociale verwachtingen aan, wat uiteindelijk kan leiden tot uitputting. Omdat er steeds meer bekend wordt over de verschillen tussen jongens en meisjes, wordt ASS bij meisjes tegenwoordig gelukkig op steeds jongere leeftijd herkend. Voorheen gebeurde dit vaak pas in de (jong) volwassenheid. Vroege signalering van ASS is belangrijk, bij zowel jongens als meisjes.

Kenmerken die we bij meisjes vaak zien:

• Camouflage: Meisjes met ASS kijken goed naar anderen en imiteren wat zij doen omdat zij vaak actief op zoek zijn naar contacten en vriendschappen. Dit kan sociale en communicatieve problemen camoufleren, waardoor het niet zo opvalt maar wel veel energie kost.
• Beperkte interesses en fixaties: Ze hebben vaak interesse in onderwerpen zoals feeën, prinsessen of dieren. Maar deze interesse is vaak heel intensief en gefocust op één onderwerp.
• Fantasiespel: Dit kan geheel ontbreken of zich enkel beperken tot het imiteren van anderen. Ze kunnen dan moeite hebben om fantasie van werkelijkheid te onderscheiden.
• Spelinitiatieven: Ze kunnen sterk bepalend gedrag vertonen, om controle te houden tijdens het spelen met anderen.
• Emotieherkenning: Ze kunnen moeite hebben met het opmerken en interpreteren van emoties van anderen. Dit kan leiden tot ‘meevibreren’ met deze emoties of het verkeerd begrijpen van emoties.
• Fysieke klachten: Buikpijn en hoofdpijn komt vaak voor en lijkt veelal voort te komen vanuit overprikkeling en vermoeidheid, of spanning en stress over sociale contacten die veel inspanning en energie kosten.”

Psycho-educatie

“Het is essentieel om zowel het kind als ouders en eventuele broers en zussen de juiste informatie te geven over ASS en hoe ASS past bij het kind. Dit helpt om dagelijkse gebeurtenissen te begrijpen en de reactie en het gedrag daarop af te stemmen. Het kind staat hierin centraal. Door hen inzicht te geven in de theorie achter ASS en hoe een niet-autistisch en een autistisch brein werkt, kan het hele gezin beter begrijpen waarom het kind bepaalde dingen doet en waardoor dit komt. De onderwerpen die aan bod komen worden afgestemd op wat belangrijk is voor het kind en het gezin, het is maatwerk. Want elke persoon met ASS is anders, omdat het een heel breed ‘spectrum’ betreft zoals eerder uitgelegd.

BrainBlocks gebruiken wij vaak als hulpmiddel bij psycho-educatie. BrainBlocks ondersteunt bij het uitleggen van de werking van het brein en kan daarmee de communicatie makkelijker maken.”

Tips voor ouders

“De volgende tips voor ouders zijn bij ons onderdeel van de psycho-educatie:

Verwerkingstijd

Geef je kind voldoende tijd en ruimte voor het verwerken van prikkels om rust te vinden. Thuis, maar ook op school. Ga hierover dus het gesprek aan met de leerkracht of mentor van je kind. Op school kan er gedacht worden aan het inrichten van een time-out plek, een rustige plek voor in de pauze of een extra ‘omschakelmoment’ na de pauze of na schooltijd.

Duidelijkheid

Het is belangrijk om duidelijk en transparant te zijn. Zeg wat je doet en doe wat je zegt. Het is belangrijk voor een kind met ASS dat het weet wat het kan verwachten. Onduidelijkheid kan leiden tot ‘errors’ waar een driftbui op kan volgen.

Context

Kinderen met ASS hebben moeite met het ‘zien’ en begrijpen van context. Zonder context kan het lastig zijn te weten wat een bepaalde uitspraak of gebaar betekent. Een hand in de lucht kan bijvoorbeeld ‘hoi’, ‘doei’, ‘stop’, of ‘ik weet het antwoord’ betekenen. Het hangt van de situatie af welke betekenis het heeft, niet-autistische mensen zien de juiste betekenis vanzelf, iemand met ASS kost dit moeite en heeft er vaak ondertiteling en uitleg bij nodig.

Gedragsobservatie

Het ondertitelen van gedrag helpt ook goed bij het begrijpen van sociale situaties. Beschrijf wat je ziet gebeuren. Dit helpt je kind om te begrijpen wat anderen doen en waarom. Bijvoorbeeld, “Kijk, hij steekt zijn hand op om gedag te zeggen.”

Ondersteuning en doorverwijzing

“Wanneer er een vermoeden is van ASS, en het dagelijks leven van het kind hierdoor wordt belemmerd, is het raadzaam een onderzoek te laten uitvoeren binnen de GGZ. Dit onderzoek zal bestaan uit verschillende onderdelen zoals een ontwikkelingsanamnese, een informatieverwerkingsonderzoek, onderzoek naar de prikkelverwerking en het afnemen van specifieke tests zoals de ASS-vragenlijst of de ADOS-test.”

Handige links voor meer informatie en tips

• Wat is autisme? (Nederlandse Vereniging voor Autisme)
• ‘Luister naar het verhaal’ (FANN – Female Autism Network of the Netherlands)
• Blogs over autisme bij het jonge kind
• ‘Lifehacks voor meiden met autisme’ Een boek speciaal geschreven voor meisjes met autisme (8 tot 18 jaar).
• Autisme… en dan? Een eerder verschenen artikel van Opgroeienin046.nl vol informatie en tips
• Autisme | jongeren aan het woord Een eerder verschenen artikel bij Opgroeienin046.nl waarin jongeren met ASS vertellen over hun ervaringen

Meer professional blogs lezen?

Misschien vind je deze artikelen waarin professionals aan het woord zijn over allerlei thema’s ook interessant:

• Leren omgaan met emoties | CJG blogt
• Help jouw puber een positief zelfbeeld te ontwikkelen | PIW blogt
• Pesten op school | PIW blogt
• Pesten op de peuterspeelzaal | MIK Spelenderwijs blogt
• Zelfvertrouwen in de peuterspeelzaal | MIK Spelenderwijs blogt
• Zelfvertrouwen tijdens de gymles | Ecsplore blogt

Vragen? Contact?

Heb je naar aanleiding van dit artikel een vraag? Wil je graag met iemand in contact komen omdat je vragen of zorgen hebt? Bel of stuur een whatsapp-bericht naar het CJG 046-8506910 of mail naar info@cjg-wm.nl en we zorgen dat jouw vraag op de juiste plek terecht komt.

Geplaatst op 27 maart 2025 | Categorie Jongeren, Nieuws, Peuter, Schoolkind