Rouw bij pubers en jongeren

Verlies en overlijden horen bij het leven. Ook kinderen en jongeren krijgen hier vaak al mee te maken. Een gezins- of familielid, of misschien zelfs wel een leeftijdsgenoot of goede vriend of vriendin. Bij al dit soort situaties komt ‘rouw’ kijken. Maar hoe werkt dat nu bij pubers en bij jongeren? Wat ‘hoort erbij’ en wanneer is het goed om hulp in te schakelen? Wat kun je als ouder doen om je kind te ondersteunen als het verdrietig, boos of bang is? En hoe doe je dit terwijl je misschien zelf ook rouwt?

 
Rouwen is hard werken, het kost veel energie. Je voelt je moe, ook al heb je niks gedaan. Misschien kun je je niet goed concentreren en minder hebben dan vroeger. Dit is voor volwassenen zo, maar zeker ook voor pubers en jongeren. Rouwen betekent ook het ervaren van complexe gevoelens.

Gevoelens bij rouw

De gevoelens die jongeren ervaren, maken het niet altijd makkelijker. Soms voelen ze niks, terwijl ze eigenlijk vinden dat ze heel verdrietig zouden moeten zijn. Sommige pubers en jongeren zijn vooral kwaad, terwijl andere jongeren eerder verdrietig zijn. Het is ook normaal dat ze zich angstig, jaloers of schuldig voelen. Een ratjetoe van gevoelens dus, waar ze maar moeilijk uit wijs kunt worden.

Natuurlijk mogen mensen van wie je houdt niet doodgaan. Zeker niet als ze nog jong zijn! Het klopt niet, het is niet eerlijk, het slaat nergens op. Het zou eigenlijk niet mogen gebeuren. Maar het gebeurt en als het jouw kind overkomt, roept het van alles op.

Er zijn geen twee mensen die op dezelfde manier rouwen. Het is net als met vingerafdrukken: iedere vingerafdruk is anders. Iedereen rouwt op zijn of haar manier. De manier van rouwen past bij jouw kind, net als de muziek die het kiest, de kleren die het koopt en de manier waarop het leeft.

Levensvragen

Een van de dingen die pubers en jongeren zich vaak afvragen is: waarom moet mij dit overkomen?!  Niemand kan antwoord geven op deze vragen. Kinderen, pubers en jongeren zijn hierdoor al heel jong bezig met vragen ‘waar het in het leven om draait’. Dat doet pijn en verdriet, maar het maakt ze ook volwassener. Ze gaan vaak met andere ogen naar de wereld kijken. Onderscheid maken tussen wat belangrijk is in het leven en wat niet.

Angst

Als het zomaar kan gebeuren dat iemand er van het ene op het andere moment niet meer is, wat kan er dan nog meer gebeuren? Als de een kan doodgaan, kan dit ook met anderen kan gebeuren.

Pubers en jongeren kunnen bang worden dat de overblijvende ouder, opa of oma, andere broers of zussen, vrienden of vriendinnen of henzelf ook iets zal overkomen. Deze angst kun je lastig wegnemen, want natuurlijk is dit altijd mogelijk, ze hebben daar net zelf het bewijs van ervaren. Maar de kans is gelukkig heel erg klein, het is goed als je je kind dat helpt herinneren.

Vrienden

Vrienden en leeftijdsgenoten zijn heel belangrijk voor pubers en jongeren. Als ze zo verdrietig zijn, hebben ze hun vrienden om zich heen nodig. Om te luisteren, te troosten, bij ze zijn als dat nodig is. Vrienden kunnen hen vaak beter helpen dan de volwassenen om hen heen. Ze zijn van dezelfde leeftijd en begrijpen hun wereld daardoor beter. Zeker als degene die overleden is een klasgenoot of gezamenlijke vriend of vriendin is.

Maar als het om iemand in het eigen gezin gaat, hebben hun vrienden niet meegemaakt wat je kind meemaakt. Zij verliezen hun vader, moeder, broer of zus niet. Voor hen is het dan heel moeilijk om te begrijpen wat er met jouw kind gebeurt.  En dat merkt je kind misschien wel. Help je kind dan herinneren dat zijn of haar vrienden erg hun best doen om te helpen, maar misschien niet goed weten hoe ze dat het beste kunnen doen. Ze hebben daarbij de hulp van je kind nodig. Stimuleer je kind om te zeggen wat het nodig heeft en daarom te vragen, hoe moeilijk het ook is.

Pubers (10-16 jaar)

Vanaf hun 10e jaar weten kinderen waardoor iemand dood kan gaan, ze begrijpen de dood net zo goed als volwassenen. Maar meestal kunnen ze nog niet goed vertellen hoe ze zich over de dood van iemand voelen. Aan veranderingen in hun gedrag, merk je dat ze ermee bezig zijn.

Het uitdrukken van gevoelens (als ze die weten) in woorden verloopt op deze leeftijd al veel beter dan toen ze jonger waren. Ook leven ze zich beter in anderen in. Dat betekent dat ze zich ook zorgen kunnen maken om jou als ouder. Ze vertellen niet altijd meer wat ze zelf voelen en denken. Ze willen jou helpen als jij verdrietig of moe bent en je niet belasten met hun eigen verdriet.

Kinderen leren in deze fase op eigen benen staan en zijn bezig met vragen zoals ‘wie ben ik?’ en ‘wat is de zin van het leven?’. Ze willen graag hun eigen gang gaan en zelfstandig zijn. De zorgen die ze thuis zien, kunnen dit moeilijk maken. Ze kunnen zich ook onbegrepen voelen door vrienden van dezelfde leeftijd en zich eenzaam voelen.

Tips

• Als je kind er voor jou wil zijn, probeer dan te voorkomen dat je kind echt verantwoordelijkheid van je overneemt. Geef je kind complimenten voor wat het voor je doet, maar leg ook uit dat het een kind mag blijven.
• Wees open over de oorzaak en omstandigheden van het overlijden en laat je kind op zijn of haar eigen manier afscheid nemen.
• Laat je kind vrij om wel of niet met jou of anderen over het verlies en de bijbehorende gevoelens te praten. Zorg wel dat je er voor ze bent. Doe iets samen, onderneem leuke dingen. Door er voor ze te zijn, wordt het gemakkelijker om te praten als ze hier wel aan toe zijn.
• Houd goed in de gaten of je puber alcohol of drugs gebruikt, of opeens extreem veel gaat gamen. Het is dan belangrijk om grenzen te stellen.
• Soms is rouwen ook niet het allerbelangrijkste in het leven van de puber. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar bespreek zo nu en dan wel moeilijke gevoelens en pijnlijke situaties. Maak er af en toe contact over.

Jongeren (16+)

Jongeren weten dat iedereen doodgaat en hoe dat komt. Bij een overlijden vragen ze zich vooral af waaróm dat gebeurt. Dit zoeken naar betekenis kan heftige gevoelens van wanhoop en zinloosheid oproepen, dat kan leiden tot somberheid. Maar dat willen ze vaak niet aan anderen laten zien. Niet aan leeftijdsgenoten en al helemaal niet aan jou als ouder, zeker niet als jij ook verdriet hebt, want ze willen je niet nog verdrietiger maken.

Jongeren weten zich vaak geen raad met alle complexe gevoelens die een overlijden oproept. Het is normaal dat ze daardoor in de war zijn. Vaak proberen ze dat te verbergen en willen ze er niet over praten. Ze willen vaak ook geen hulp.

Tips

• Wees open over de oorzaak en omstandigheden van het overlijden. En laat je kind op diens eigen manier afscheid nemen.
• Probeer regelmatig openheid te creëren en er toch over te praten. ‘Ga er eens even voor zitten’ werkt waarschijnlijk niet, je hebt vaak meer succes als je het heel casual tussen neus en lippen door eens ter sprake brengt.
• Het rouwen van je kind is meestal niet in één keer klaar. Het kan op latere leeftijd terugkeren. Dit opnieuw rouwen of ‘herrouwen’ is een normaal onderdeel van de rouwverwerking van kinderen, pubers en jongeren.

Kinderen en rouw… dus ook ouders en rouw

Als je zelf veel verdriet hebt, is het vaak heel pijnlijk en ingewikkeld om het verdriet van je eigen kind er ook nog bij te hebben. Jullie hebben beide ruimte nodig voor je eigen verdriet, en dat loopt niet altijd heel handig synchroon samen. Het kan helpen om dan na te denken over het inschakelen van hulp.

(bron: NJI, In de wolken)

Wanneer hulp zoeken?

Merk jij dat het niet goed lukt om bovenstaande tips toe te passen, of maak je je zorgen? Overweeg dan om dit eens te bespreken met iemand die je vertrouwt of om ondersteuning te vragen bij een professional.

Je kunt altijd vrijblijvend terecht bij het jeugd- en gezinswerk/schoolmaatschappelijk werk van Partners in Welzijn, voor vragen over het begeleiden bij het rouwen van je kind. Als je denkt dat je kind mogelijk vastloopt in het rouwproces, is je kind misschien gebaat bij een trajekt bij de kind- en jeugdpsychologen van het Centrum voor Jeugd en Gezin.

Ook interessant om te lezen

• Tips voor ouders van tieners na een ingrijpende gebeurtenis
• Tips voor jongeren na een ingrijpende gebeurtenis
• Rouw bij jongeren – indewolken.nl
• Rouw na zelfdoding

Op zoek naar informatie over een ander opvoed-thema?

Gebruik dan de zoekfunctie op onze website, je vindt deze bovenaan de homepage, bij het vergrootglas. Typ het woord of een (deel van een) zin waar jij iets over wil weten, en je vindt vanzelf alle artikelen en webinars die met jouw vraag te maken hebben.

Staat wat jij zoekt er niet bij? Laat het ons gerust weten via onderstaande contactgegevens.

Vragen? Contact?

Heb je naar aanleiding van dit artikel een vraag? Wil je graag met iemand in contact komen omdat je vragen of zorgen hebt? Bel of stuur een whatsapp-bericht naar het CJG 046-8506910 of mail naar info@cjg-wm.nl en we zorgen dat jouw vraag op de juiste plek terecht komt.

Geplaatst op 2 september 2025 | Categorie Jongeren, Nieuws, Schoolkind