Social media en identiteitsontwikkeling

Jezelf leren kennen is een belangrijke ontwikkeling tijdens de puberteit en adolescentie. Social media spelen tegenwoordig een grote rol in dit proces. Bijna alle pubers gebruiken social media. Maar hoe beïnvloedt dit de ontwikkeling van hun identiteit?

De identiteitsontwikkeling van jongeren

Social media zijn de afgelopen twintig jaar enorm populair geworden. Ze maken nu deel uit van ons dagelijks leven. Vooral pubers en jongeren zitten veel op platforms zoals TikTok, Snapchat, Instagram en YouTube. Social media spelen een belangrijke rol in hoe pubers en jongeren zichzelf leren kennen.

Bij identiteitsontwikkeling gaat het om:

• Hoe ze zichzelf zien (zelfbeeld)
• Hoe tevreden ze zijn met dat beeld (zelfvertrouwen)

Pubers stellen zichzelf vragen zoals: ‘Wie ben ik?’, ‘Wie wil ik zijn?’ en ‘Bij wie hoor ik?’ Om daar achter te komen, proberen ze verschillende manieren van praten en gedrag uit. Zo ontdekken ze stap voor stap wie ze zijn, wie ze willen zijn en wat anderen in hun omgeving daarvan vinden.

Identiteit ontwikkelen is dus een proces dat steeds verandert. Het gebeurt deels in het hoofd van jongeren, en deels door contact met anderen. Jongeren leren wat wel en niet ‘normaal’, wenselijk of gepast is door te kijken naar anderen en met hen te praten. Dat gebeurt niet alleen in het echte leven, maar ook online.

Online oefenen met gedrag

Sociale media zijn voor jongeren een soort oefenruimte. Ze kunnen daar oefenen met vaardigheden die belangrijk zijn bij de identiteitsontwikkeling:

• Zelfpresentatie: je kiest wat je van jezelf aan de buitenwereld wil laten zien.
  Bijvoorbeeld door bepaalde foto’s of verhalen te delen.
• Zelfonthulling: dit gaat over het vertellen van iets dat meer privé is. Bijvoorbeeld over je gevoelens of relaties.

Op sociale media kunnen jongeren verschillende kanten van zichzelf uitproberen. En horen of merken ze wat anderen ervan vinden. Zo leren ze welke delen van hun identiteit ze willen behouden of veranderen. Denk aan meningen, gedrag, normen en waarden.

Deze vaardigheden helpen pubers om hun identiteit te vormen. Maar ze hebben ook invloed op hoe goed jongeren zich voelen en hoeveel zelfvertrouwen ze hebben. Bijvoorbeeld door de manier waarop ze online contact maken met anderen, en door de reacties die ze krijgen van leeftijdsgenoten.

De aantrekkingskracht van social media

Social media zijn voor pubers extra aantrekkelijk. Dat komt vooral door de manier waarop ze zichzelf online kunnen laten zien. Die mogelijkheden zijn vaak groter dan in het echte leven.

Uit onderzoek blijkt dat jongeren social media aantrekkelijk vinden om deze redenen:

• Asynchroniteit: je kunt communiceren en reageren wanneer het jou uitkomt
• Anonimiteit: je kiest zelf wat je wel of niet deelt, anoniem of onder je echte naam
• Beheersbaarheid: je bepaalt zelf wat je laat zien en wat niet
• Toegankelijkheid: het is makkelijk om contact te maken en te onderhouden
• Schaalbaarheid: je kiest zelf hoe groot en wie je publiek is
• Verspreidbaarheid: je kunt makkelijk iets delen met anderen
• Vindbaarheid: je kunt dingen opslaan en later terugvinden

Social media werken anders dan de echte wereld

Jongeren hebben online het gevoel dat ze zelf kunnen kiezen: met wie ze praten, hoe ze dat doen, wanneer ze reageren, welke informatie ze delen, en of ze iets over zichzelf vertellen.

Dat gevoel van controle zorgt ervoor dat jongeren zich online vaak zekerder voelen dan in het echte leven. In de fysieke wereld hebben ze minder grip op hoe dingen gaan. Daarom is social media voor veel jongeren een fijne plek om te oefenen met gedrag en communicatie. Zo ontdekken ze stap voor stap wie ze zijn en hoe ze zich willen laten zien.

Het effect van social media is voor iedereen anders

Er is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar pubers en sociale media. Daaruit blijkt dat sociale media jongeren kunnen helpen: ze voelen zich er soms blijer door en ervaren meer welzijn.
Maar onderzoeken laten ook zien dat sommige jongeren juist somberder worden van sociale media, of zich er onzeker en angstig door gaan voelen.

We kunnen dus niet zwart-wit stellen of sociale media nu goed of slecht zijn voor de identiteitsontwikkeling van pubers. Het hangt af van verschillende dingen: van de jongere zelf, van het soort social media, van de onderwerpen die aan bod komen, en van de situatie waarin dat gebeurt.

Conclusie:

Social media bieden pubers vooral een extra plek om te oefenen met gedrag en communicatie.
Ze zoeken vooral informatie die bij hen past of die lijkt op wat ze in hun omgeving zien. Zo leren ze welk gedrag past bij verschillende groepen, en bij welke groep ze willen horen.

Een voordeel van sociale media is dat pubers meer controle ervaren dan in het echte leven.
Maar niet álle pubers hebben evenveel baat bij sociale media.

(Bron: NJI)

Wanneer hulp zoeken?

Merk jij dat het niet goed lukt om bovenstaande tips toe te passen, of maak je je zorgen? Overweeg dan om dit eens te bespreken met iemand die je vertrouwt of om ondersteuning te vragen bij een professional.

Je kunt in de regio 046 bijvoorbeeld heel laagdrempelig terecht bij de jeugd- en gezinswerkers / schoolmaatschappelijk werkers van Partners in Welzijn en bij de psychologen kind- en jeugd van het Centrum voor Jeugd en Gezin.

Ook interessant om te bekijken

Hieronder vind je een aantal items (artikelen en webinars) die gemaakt zijn door Opgroeienin046.nl, passend bij dit thema of deze leeftijdscategorie.

Lezen

• Het brein van je puber, voortdurend in ontwikkeling
• Communiceren met pubers
• Zo stel je grenzen voor je puber
• Zo houd je het gamegedrag van je kind in de gaten
• Ruzie met je puber
• Help jouw puber een positief zelfbeeld te ontwikkelen (professional blog PIW)
• Omgaan met angst bij kinderen en jongeren (professional blog CJG)

Kijken

• Een puber in huis; waar is de handleiding? | webinar
• Help mijn kind gaat naar de brugklas | webinar
• Digitale balans | webinar
• Mijn kind is online, wat nu? | webinar
• Seksuele ontwikkeling online | webinar

Op zoek naar informatie over een ander opvoed-thema?

Gebruik dan de zoekfunctie op onze website, je vindt deze bovenaan de homepage, bij het vergrootglas. Typ het woord of een (deel van een) zin waar jij iets over wil weten, en je vindt vanzelf alle artikelen en webinars die met jouw vraag te maken hebben.

Staat wat jij zoekt er niet bij? Laat het ons gerust weten via onderstaande contactgegevens.

Vragen? Contact?

Heb je naar aanleiding van dit artikel een vraag? Wil je graag met iemand in contact komen omdat je vragen of zorgen hebt? Bel of stuur een whatsapp-bericht naar het CJG 046-8506910 of mail naar info@cjg-wm.nl en we zorgen dat jouw vraag op de juiste plek terecht komt.

Geplaatst op 10 november 2025 | Categorie Jongeren, Ouderschap, Schoolkind