Omgaan met tegenslagen | mentaal fit tijdens deze coronatijd

In dit eerste artikel in de serie ‘mentaal fit tijdens deze coronatijd’, is Petra Breddels aan het woord, orthopedagoge bij het CJG Westelijke Mijnstreek. Zij geeft tips over het omgaan met tegenslagen, voor kinderen en jongeren. Maar ook volwassenen kunnen hier hun voordeel mee doen.
 
Onderzoeken bevestigen dat jongeren en jongvolwassen door de coronamaatregelen mentale problemen zoals eenzaamheid, somberheid en angst ervaren. Nog meer dan andere leeftijdsgroepen. Hoe blijven zij mentaal fit tijdens deze coronatijd?
 

“Hè sjips… de lockdown wordt verlengd!’ dacht ik afgelopen dinsdag”, vertelt Petra. “Tegenslagen zijn er in allerlei soorten en maten en iedereen ervaart het anders. Het kan zijn: een onvoldoende voor een toets, een vriend(in) zei iets vervelends, een familielid overlijdt, je morst op je nieuwe kleding, een ouder die alweer zegt wat je niet goed hebt gedaan, verloren met de voetbalwedstrijd, iemand die ernstig ziek wordt, een verkeersongeluk, je stoot je teen, en ga zo maar door.

Iedereen krijgt altijd op een gegeven moment te maken met tegenslagen. Ondanks dat het op social media er soms uitziet alsof het in andermans leven allemaal rozengeur en maneschijn is.

Ook de periode waarin wij nu zitten, deze coronacrisis met alle beperkingen en gevolgen van dien, voelt voor velen als een grote tegenslag.”

Wat kun je eraan doen? “Hoe je het beste kunt omgaan met tegenslagen verschilt van persoon tot persoon. Jouw leeftijd, persoonlijkheid en interesses spelen hier bijvoorbeeld een rol in,” legt Petra uit. “Hieronder een aantal tips uit onze dagelijkse praktijk. Je kunt eens kijken welke er bij jou past of welke je weleens wilt uitproberen.”

Tips bij het omgaan met tegenslagen

Probeer te beseffen dat alles tijdelijk is

“Hoe naar of vervelend de situatie of het gevoel ook is, aan alles komt ook altijd een einde. Ook dat vervelende gevoel gaat weg, of die nare gebeurtenis ga je minder heftig ervaren. Gevoelens, gedachtes en gebeurtenissen zijn als de golven op het strand. Ze komen en ze gaan weer. Soms voelt het als (spring)vloed en verdrink je er bijna in, maar het wordt ook altijd weer eb.”

Praat erover

“Ken je het spreekwoord ‘gedeelde smart is halve smart’? Door je gevoelens en zorgen te delen, voelt het voor jou minder zwaar en voel je je minder alleen. Kies iemand bij je je het meest op je gemak voelt en vertel waar je mee zit.

Ik merk dat kinderen, jongeren en ouders zich vaak druk maken over dat ze een ander dan tot last zouden zijn. Bedenk hoe het zou zijn als de situatie is omgedraaid: die vriend(in) waar je goed mee kunt praten zit ergens mee en vertelt dat aan jou. Zou je dat vervelend vinden? Of zou je het fijn vinden dat hij/zij dat deelt zodat je weet wat er in diegene omgaat en je hem/haar misschien kan helpen? Omgaan met tegenslagen hoef je niet alleen te doen!

Als je het spannend of lastig vindt om te vertellen, kun je het ook eerst opschrijven en het dan aan diegene laten lezen of zelf voorlezen.”

Beschouw nare gedachten als onwelkome gasten

“Zie je vervelende gevoelens en gedachtes als onwelkome gasten op je feestje. Veel mensen denken dat nare gevoelens er niet mogen zijn. Ze denken dat nare gevoelens gecontroleerd of beheerst moeten worden en als dat niet lukt, dat ze dan slap zijn of falen. Vaak worden nare gevoelens gezien als belemmering. Bijvoorbeeld omdat je pas iets kan gaan doen als je uitgerust bent of nergens last van hebt. Terwijl iets doen vaak ook al kan met die nare gevoelens, als je ze maar toelaat. Door je er tegen te verzetten loop je het risico leuke en betekenisvolle dingen te missen.

Het kan helpen om het nare gevoel als onwelkome gast te beschouwen.  Bijvoorbeeld de vervelende buurman die ongewenst op je feestje komt en al het drinken opdrinkt of vervelende dingen zegt. Je kan proberen hem met alle macht buiten te krijgen. En daarna de wacht te houden zodat hij ook niet meer binnenkomt.

Maar je hebt een keuze: de wacht houden en daardoor je eigen feestje missen (rechts) of je aandacht richten op de leuke dingen die er wel zijn en de buurman zijn ding laten doen zonder daar aandacht aan te besteden. Op die manier accepteer je dat de gevoelens er zijn en richt je je aandacht bewust op betekenisvolle en plezierige dingen.”

Teken je gevoel of maak een fotocollage

“Je kunt bijvoorbeeld plaatjes opzoeken op internet, deze printen, uitknippen en opplakken. Hier zijn er geen regels of grenzen, zolang het maar jóuw tekening of collage van jóuw gevoel is. Bij meerdere kinderen en jongeren heb ik gemerkt dat dit goed helpt. Zo had een jongen (15) een tekening gemaakt van een meisje dat ineengedoken in een hoekje zat en haar gezicht verborg in haar armen. Een meisje waarbij haar ouders onlangs waren gescheiden tekende haar huis en ouders boven een ravijn. Er is geen goed of fout.”

Vindt troost en ondersteuning in muziek

“Zo laat ik jongeren weleens drie liedjes kiezen: één voor het verleden, één voor het heden en één voor de toekomst. Het kan gaan om de tekst en/of de klanken, dat maakt niet uit. Veel jongeren vinden bijvoorbeeld troost en ondersteuning in K-pop, terwijl ze de tekst niet altijd goed begrijpen. Soms is het fijn om muziek te luisteren die past bij je stemming, maar soms is het ook juist fijn om bijvoorbeeld vrolijke, opgewekte muziek te kiezen om uit je mineurstemming te komen. Muziek kan heel goed helpen bij het omgaan met tegenslagen.”

Neem voldoende rust

Doe eens een ontspanningsoefening en ga wandelen. Vervelende gevoelens zorgen vaak ook voor stress en onrust in ons hoofd en lichaam. Emoties zijn als het ware een glitter- of sneeuwbol. Op het moment dat je bijvoorbeeld veel verdriet of onzekerheid voelt, zitten de glitters door de hele bol heen. Daardoor kunnen we niet goed meer nadenken of ons onnodige zorgen maken. Neem voldoende rust door bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen te doen, hier zijn goede apps voor te vinden en er staan er ook veel op YouTube.

Daarnaast is wetenschappelijk bewezen dat reeds 12 minuten wandelen zorgt voor meer rust, veerkracht en zelfvertrouwen. Dat komt door de stofjes die door het wandelen worden aangemaakt waardoor je hartslag automatisch daalt en je je blijer voelt. Daarnaast helpt de links-rechts beweging bij het relativeren van gebeurtenissen. Vaak wandel ik ook met kinderen en jongeren een rondje. Dat praat makkelijker, helpt gelijk om dingen beter te plaatsen en zorgt voor een betere stemming.”

Schrijf het van je af

“Door te schrijven lukt het beter om je gedachtes en gevoelens te ordenen. Daarnaast voelt het soms alsof je er letterlijk ‘vanaf’ bent. Door te schrijven vertraag je ook automatisch je gedachtes. Als je moeite hebt met in slaap komen doordat je nog zo hard aan het nadenken bent, dan is het fijn om voor het slapen gaan altijd even te schrijven. Je hoeft dit niet gelijk elk dag te doen, alleen als het jou uitkomt is ook prima.

Sommige kinderen of jongeren laat ik hun zorgen of nare gebeurtenissen opschrijven en dan verbranden we ze daarna samen. Dit zorgt vaak ook voor een gevoel van opluchting. Doe dit verbranden wel altijd veilig!”

Hang je zorgen aan de zorgenboom

“Stel je voor dat er een boom bestaat die Zorgenboom heet. Hij is zó groot en hij heeft zóveel takken, dat je al je zorgen erin kwijt kunt. Maak een tekening of schrijf over je zorgen die jij hebt en hang ze aan de takken. Je kan een echte boom tekenen of knutselen of je kan het je verbeelden.”

Ontdek je gewoontedier

“Deze is iets moeilijker. We noemen de manier waarop je omgaat met stressvolle en uitdagende situaties je  ‘copingstijl’. Het zegt dus iets over hoe we geneigd zijn om te gaan met tegenslagen. Sommige copingstijlen zijn handig, bijvoorbeeld als je het met een vriend(in) bespreekt als je thuis veel ruzie hebt en je daar verdrietig over voelt. Copingstijlen zijn onder andere:

– Actief aanpakken, bijvoorbeeld steun zoeken of oplossingen bedenken en uitproberen;

– Vluchten, bijvoorbeeld jezelf terugtrekken of huiswerk voor je uitschuiven;

– Vechten, bijvoorbeeld dominant of bemoeizuchtig doen of jezelf hoge eisen opleggen;

– Bevriezen, niets doen.

Meestal reageer je niet bewust. Je doet vooral wat je bent gewend, een soort automatische piloot. Op de korte termijn levert het vaak iets op, maar op de lange termijn niet. Proberen jezelf met eten of drinken beter te voelen of jezelf afleiden met gamen en Netflix is bijvoorbeeld fijn op het moment zelf. Zodra je er echter mee stopt is het vervelende gevoel er niet minder op geworden en voel je je misschien zelfs slechter. Het is niet erg om dit af te doen, maar bedenk wat voor jou uiteindelijk gaat helpen. Probeer bijvoorbeeld een van de tips die hier beschreven staan, om de volgende keer anders te reageren.”

Probeer het moois in de situatie te ontdekken

“Hiermee bedoel ik niet dat je het probleem minder erg moet maken dan het is. Echter heeft elke nadeel ook zijn voordeel en schuilt er in iedere situatie ook iets moois of goeds. Een voordeel van de corona-maatregelen kan bijvoorbeeld zijn dat je je ouder(s) die normaal veel aan het werk zijn, meer ziet. Of doordat iemand ziek wordt, realiseer je weer hoe fijn het is dat jijzelf en anderen allemaal gezond zijn. Of doordat die vriend(in) nu stom doet, ben je meer gaan optrekken met iemand anders die ook een goede vriend(in) wordt. Ik laat kinderen weleens elke dag 3 mooie dingen van die dag opschrijven of ik laat de ouders elke dag 3 dingen opschrijven waar zij dankbaar voor zijn. Ook dit helpt bij het omgaan met tegenslagen.”

Lees ook: het eerder verschenen artikel kick off

Volgende week in deel 2 van de serie ‘mentaal fit tijdens de coronacrisis’ vertelt kinder- en jeugdpsycholoog Rachel Scheffers wat je kunt doen als je je somber en angstig voelt.

Vragen? Contact?

We hopen dat je na het lezen van dit artikel wat meer handvatten hebt gekregen bij het omgaan met tegenslagen. Heb je naar aanleiding van dit artikel een vraag? Wil je graag met iemand in contact komen omdat je vragen of zorgen hebt? Bel of stuur een whatsapp-bericht naar het CJG 046-8506910 of mail naar info@cjg-wm.nl en we zorgen dat jouw vraag op de juiste plek terecht komt.

Geplaatst op 15 januari 2021 | Categorie corona, Jongeren