Aandacht voor onze jongeren tijdens de coronacrisis

2020 is bijna ten einde. Op z´n zachtst gezegd kijken we terug op een heel bijzonder jaar. Corona heeft ons dagelijks leven plotseling behoorlijk veranderd. Niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen en jongeren. Aandacht voor onze jongeren tijdens de coronacrisis is nu meer dan ooit op zijn plek.
 

De media staan de laatste weken bol van artikelen over de (sluimerende) effecten die alle coronamaatregelen op pubers en jongvolwassenen hebben. Voor hen is er zoveel veranderd… Opeens moeten ze afstand van elkaar houden, studenten moeten online hun lessen volgen, bijbaantjes zijn misschien wel weggevallen, kinderen en pubers hebben ook een groot deel van de tijd thuis online onderwijs moeten volgen en met een beetje pech moet dat nu nog steeds (als er een school sluit vanwege veel besmettingen, of als ze zelf ziek of in quarantaine zijn), ze kunnen niet ontspannen tijdens leuke uitjes zoals concerten of festivals, en er zijn beperkte sociale contacten. Eenzaamheid en somberheid is een steeds vaker gehoorde klacht onder deze leeftijdsgroep.

Wat betekent dit voor onze pubers en jongeren? En wat kun je als ouder, verzorger of leerkracht doen? In de video vertelt Ludy van Brink, jeugd- en gezinswerker, hierover. Ook geeft zij een aantal tips. Verderop in dit artikel is hiernaast ook nog meer achtergrondinformatie te vinden.

Signalen van jongeren

Amanda Postma, schoolmaatschappelijk werker (Partners in Welzijn) in het voortgezet onderwijs en mbo, vertelt dat ze jongeren de laatste tijd vaker hoort benoemen dat ze moeite hebben om zichzelf te motiveren voor school. “Ook hebben ze moeite met concentreren, het gebrek aan sociale contacten en het vele binnen zitten.” Ze vervolgt: “Steeds meer jongeren voelen zich eenzaam en neerslachtig. Er zijn niet veel leuke dingen om te doen. Ze zijn vaak somber over de toekomst, er is weinig leuks om naar uit te kijken. Hoe lang duurt deze situatie nog? vragen ze zich af. Ook zien we jongeren die zich zorgen maken om kwetsbare mensen in hun directe omgeving. Opa´s en oma´s of ouders die ziek zijn en voor wie corona extra gevaarlijk kan zijn.”

Bovenstaande zaken leiden bij sommige jongeren tot stress, machteloosheid en depressie, meldt ook het NJI (Nederlands Jeugd Instituut). Bijna de helft van de jongeren voelt zich nu slechter dan voor de coronacrisis. Jongeren worden in veel opzichten harder getroffen dan andere leeftijdsgroepen.

Volgens onderzoekers moet niet onderschat worden hoe belangrijk sociale contacten zijn voor jongeren. Zo kan sociale isolatie als gevolg van de sluiting van scholen een langdurig effect hebben op hun mentale veerkracht. Vriendschap is van groot belang voor de mentale weerbaarheid van pubers en jongeren. Het is daarom belangrijk dat scholen open blijven, aldus de onderzoekers.

Veel jongeren hebben ook regelmatig het gevoel dat er dingen worden afgepakt in deze coronaperiode. Dat geeft een gevoel van onmacht. Het vuurwerkverbod dat onlangs is afgekondigd komt daar nu bovenop, meldt de NOS.

Sombere gevoelens en gedachten

Petra Breddels, orthopedagoge (CJG Westelijke Mijnstreek) valt ook een aantal dingen op. “We zien jongeren die overspannen raken door hun schoolwerk. Wat soms zelfs leidt tot tijdelijke schooluitval, maar in ieder geval tot veel spanning en ook somberheid. Komt dit doordat scholen toch bepaald schoolwerk proberen in te halen? Of dat jongeren door het thuis-onderwijs van dit voorjaar minder gewend zijn aan de toetsweek of het vele huiswerk en de lange schooldagen? We weten het niet precies, maar het valt ons wel op,” vertelt ze. “Over het algemeen zien we regelmatig sombere jongeren. Jongeren noemen zichzelf ook sneller depressief. Het is goed denkbaar dat de corona-maatregelen invloed hebben. Daarnaast zal de periode van het jaar (nat, koud en donker) hier ook aan bijdragen. Verder lijken jongeren ook minder goed tegen een stootje te kunnen. Ze hebben mogelijk ook hoge verwachtingen van het leven door social media. En mogelijk ook een minder sterk sociaal netwerk om op terug te vallen.”

Dit leidt in sommige gevallen tot zorgelijke signalen. “Momenteel zien we regelmatig suïcidale gedachtes onder jongeren. Wat wij zien, is dat met name als de stress/spanning/emoties hoog oplopen, ze denken ‘hoe kan ik een einde hieraan maken’ en suïcidaliteit dan als enige uitweg ervaren. Echt suïcidaal gedrag en concrete plannen heb ik gelukkig nog niet gezien in de praktijk, het blijft bij gedachtes in een opwelling. Maar onze ogen ervoor sluiten kunnen we niet. Aandacht voor onze jongeren tijdens de coronacrisis is erg belangrijk.”

Ontwikkeling van pubers

Uit bovenstaande recent verschenen artikelen en uit de signalen die door schoolmaatschappelijk werkers en psychologen kind- en jeugd steeds frequenter opgevangen worden, blijkt dat het nogal wat is om als jongere in deze tijd op te groeien. De impact op deze leeftijdsgroep is enorm en mogen we niet onderschatten. Als ouder denk je misschien wel eens: niet meer naar een feest gaan stelt toch niks voor in vergelijking met wat er gaande is in de wereld? En ze hebben toch online contact met vrienden? Toch kunnen veel jongeren zich heel erg eenzaam voelen, met alle mentale gevolgen van dien.

Hoe werkt dat nu precies in een puberbrein? Welke ontwikkeling maken pubers en jongeren eigenlijk door? Pubers zijn volop bezig hun eigen identiteit te bepalen. Wie ben ik? Wie wil ik zijn? Hoe verhoud ik mij tot anderen? Hiervoor hebben ze oefening nodig, ze moeten zich kunnen spiegelen aan anderen. Sociale en fysieke interactie met hun leeftijdsgenoten is daarvoor cruciaal. Dat ze nu niet of veel minder met hun leeftijdsgenoten kunnen omgaan, voelt voor hen als níet leven, zo stelt neuropsycholoog Jelle Jolles in dit interview met HUMO.

Als we kijken naar de ontwikkelingsfase waar pubers en jongeren in zitten, wat hun werkelijke en noodzakelijke behoeften zijn, dan zie je dat zoiets als feestjes essentieel zijn voor hun ontwikkeling, dat ze in dat sociaal contact vaardigheden leren die nog volop in ontwikkeling zijn. Dat ze bijvoorbeeld ook de ervaring van verliefd worden nodig hebben, dat ze bezig zijn zich langzaam los te maken van hun ouders en zichzelf te vinden. Dat ze met sport hun energie kwijt kunnen, ontladen en weer opladen. En dat alles staat nu onder druk.

Ook risico’s nemen hoort bij de normale ontwikkeling in het brein van een puber. De lange termijn kan vaak nog niet goed overzien worden omdat de prefontale cortex nog niet uitontwikkeld is, stelt neurowetenschapper Sabine Peters in dit artikel.  Dit speelt een rol bij de zogenaamde lockdown-feestjes; wat de gevolgen kunnen zijn beseffen ze vaak helemaal niet. Ze hebben het idee dat het hen niet raakt, want ‘alleen oma krijgt Corona’. Ze kunnen de consequenties van hun daden nog niet goed begrijpen, vanwege hun in ontwikkeling zijnde brein maar ook omdat ze die nog nooit hebben ervaren.

Een hele uitdaging voor ouders

Los van corona kan de puberteit dus al een ingewikkelde fase voor jou als ouder zijn. Omgaan met en aandacht voor onze jongeren tijdens de coronacrisis is nog eens een extra worsteling. Het kan soms onmogelijk lijken om je kind hier goed doorheen te leiden, zo is te lezen in dit artikel van het NJI. Als ouder weet je dat jongeren een belangrijke besmettingsbron zijn, maar zie je ook dat je kinderen enorm worden getroffen door de coronacrisis. Het minder contact met hun vrienden en het kwijtraken van baantjes eist mentaal zijn tol. Tegelijkertijd is het belangrijk dat het virus niet verspreid raakt. Als ouder moet je hier afgewogen keuzes in maken, maar word je ook overspoeld door tegengestelde belangen.

Tips voor ouders

Hoe ondersteun je je kind in deze lastige tijd?

Observeer je kind eens wat extra en lees tussen de regels door.

Je hoeft geen oplossingen aan te reiken, dat vragen pubers vaak ook niet want ze weten dat jij als ouder die oplossing niet hebt.

Zo vertelde een moeder ons: “Ik zag mijn zoon zich steeds meer terugtrekken. Hij zei dat hij school en vrienden niet miste. Hij zat uren te gamen, en zei zich prima te vermaken. Maar ik zag dat hij steeds meer in zijn schulp kroop. Hij maakte een neerslachtige indruk. Het ging niet goed met hem en hij had het zelf niet door.”

Neem het niet persoonlijk

Pubers kunnen heel direct zijn en daardoor bot overkomen. Ze hebben nog niet de woordenschat om zich beter te uiten. De kust is om het niet persoonlijk te nemen, en van discussies geen wedstrijd te maken van wie er gelijk heeft.

Luisterend oor

Onze jongeren hebben echt steun nodig. Ze lijken aan de buitenkant vol zelfvertrouwen en bravoure te zitten, maar ze voelen zich misschien toch niet echt veilig en lekker in hun vel. Dan is het heel belangrijk om te kunnen thuis komen, hun ei kwijt te kunnen en een luisterend oor en kopje thee te krijgen.

Erken de emoties die er zijn

Door woorden te geven aan de emoties waar ze mee worstelen, krijgen pubers inzicht in zichzelf.  Dit vraagt wel wat van ouders. Probeer te begrijpen wat er in dat hoofd omgaat. Een doorsnee puber houdt er over het algemeen niet van om de les gelezen te krijgen, dus probeer wat je zelf denkt en vindt in te slikken. Maar… we mogen ook niet  denken dat ze het allemaal wel alleen kunnen en dus sturing nodig hebben af en toe. Een moeilijke opdracht …

Focus op wat er goed gaat

De Nederlandse hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie Eveline Crone schrijft in haar boek ‘Het Puberende Brein’: “Jongeren leren vaak beter van positieve feedback en de sturingsgebieden in de hersenen reageren sterker op positieve feedback; pas in volwassenheid wordt er beter geleerd van negatieve feedback.” Het is daarom beter om te focussen op wat de puber goed doet.

Zoek als ouder steun bij andere ouders

Ook voor ons ouders is deze situatie helemaal nieuw. En weten we soms niet waar we goed aan doen. Het kan helpen om je zorgen en strubbelingen met je puber te delen met andere ouders. Hoe gaan zij hiermee om? Je staat er niet alleen voor!

Andere tips

– Geef je puber geregeld de ruimte en laat ze met rust. Voor het oefenen met autonomie hebben ze meer privacy en tijd voor zichzelf nodig.

– Pubers hebben vaak behoefte aan een eigen ruimte nodig om schoolwerk te kunnen doen, anders zijn ze snel afgeleid. Kijk wat mogelijk is in huis, eventueel door ruimtes af te schermen.

– Geef ze uitgebreid de mogelijkheid om via WhatsApp, FaceTime, SnapChat of waar ze dan ook voor kiezen contact te hebben met hun vrienden.

– Stel ze gerust (zonder voorbij te gaan aan hun gevoel) door te laten zien dat er nog steeds positieve dingen te vinden zijn in deze lastige periode.

Kijk samen naar wat wél kan. Activeer je kind, spoor hem aan om een vriend te bellen, iemand te zien. Ze hebben het nodig!

Vragen? Contact?

Heb je naar aanleiding van dit artikel een vraag? Of wil je graag met iemand in contact komen omdat je vragen of zorgen hebt over jouw kind of jouw gezin? Bel of stuur een whatsapp-bericht naar het CJG 046-8506910 of mail naar info@cjg-wm.nl en we zorgen dat jouw vraag op de juiste plek terecht komt.

Wil je samen met andere ouders leren over de puberteit en het puberbrein? Geef je dan op voor de cursus Omgaan met pubers. Deze start, bij voldoende aanmeldingen, in het voorjaar.

Ben je zelf een jongere en heb je het zwaar in deze periode? Zoek hulp bij je huisarts, schoolmaatschappelijk werker of via www.113.nl

bron: NJI, NOS, Humo, NRC

Geplaatst op 10 december 2020 | Categorie corona, Jongeren, Nieuws