Gamen: hoort het erbij of kunnen ze ook zonder?

Gamen is anno 2020 niet meer weg te denken uit het leven van kinderen en jongeren. Tars Hundscheid en Petra Breddels, psychologen kind- en jeugd bij het CJG Westelijke Mijnstreek, leggen in dit artikel uit waarom gamen nu precies zo interessant is voor kinderen en jongeren, wat het hen kan bieden, welke risico’s er aan zitten, wanneer gamegedrag problematisch wordt en geven we tips aan ouders.

Status

Waar je vroeger status en aanzien kon krijgen door goed te zijn in sport of het hebben van een interessante hobby, kan tegenwoordig status en aanzien ook gehaald worden uit zogenoemde ‘rankings’ in games. We horen dat ook terug van de vader van Sofie (15) uit Sittard: “In de game ís ze iemand, heeft ze aanzien. Dat maakt het gamen onder andere zo aantrekkelijk voor haar.”

Veel spellen spelen hier bewust op in. Hoe beter je bent en hoe vaker je speelt, hoe hoger je in de rankings komt te staan. We zien dat steeds meer kinderen en jongeren gamen, en dat is niet zo gek. Games zijn makkelijk te spelen; iedereen kan het, je hoeft er geen fysieke uitmuntende vaardigheden voor te hebben, het is gemakkelijk toegankelijk en overal beschikbaar (als er maar internet/wifi is). Je start het spel op je telefoon, laptop of tablet, of zet je Playstation, Nintendo of Xbox aan en je kunt meteen deelnemen. Door te gamen en te streven naar het steeds hoger te komen in de rankings, lijkt het eenvoudiger om aansluiting te vinden in de klas en om erbij te horen. Gamen is tegelijk ook een manier om contact te blijven hebben met je vrienden en vriendinnen, ook na schooltijd.

De leuke kanten van gamen

Al snel denken we aan al die slechte eigenschappen van games, maar dit is niet geheel terecht. Games van nu, maar ook die van vroeger, dragen op meerdere vlakken bij aan je ontwikkeling.

• Het leren van een andere taal

De moeder van Bram (15) uit Munstergeleen vertelt ons: “Door het spelen van games heeft Bram spelenderwijs de Engelse taal goed leren beheersen.”  Games bevatten vaak de Engelse taal en via het gamen kun je online in contact komen met mensen over de hele wereld. Hierdoor word je als het ware gedwongen om een andere taal te spreken, om goed samen te kunnen spelen.

• Het ontwikkelen van executieve vaardigheden

Veel spellen hebben een doel dat bereikt moet worden. Om dit doel te behalen, word je uitgedaagd om een plan te bedenken en problemen op te lossen. Je gebruikt bepaalde gebieden in je hersenen om vooruit te denken aan de gevolgen van je keuzes, net zoals in de offline wereld. Zo speelt Tygho (11) uit Geleen graag Call of Duty: “Ik vind het bedenken van strategieën in dit spel zo leuk! Alles wat ik beslis om te doen kan heel veel gevolgen hebben voor hoe het spel verder gaat, ik moet dus heel goed nadenken.”

Het is vaak nodig om langdurig je concentratie vast te houden waardoor je simpelweg even aan niets anders kunt denken. Ook leer je hoe om te gaan met falen, uitdagingen en successen, je oefent je doorzettingsvermogen en moet soms omgaan met tegenslag.

• Het ontwikkelen van creativiteit en ruimtelijk inzicht

In veel spellen wordt een beroep gedaan op creativiteit en ruimtelijk inzicht. De vader van Ralf (10) uit Beek vertelt ons over de spellen ‘Farming Simulator’ en ‘Minecraft’: “Mijn zoon leert écht iets van het bouwen.” In Minecraft kunnen gamers gigantische bouwwerken creëren, waar menige architect misschien jaloers op zou kunnen worden.

• Verbetering van de hand-oog coördinatie

Een ander positieve effect wordt genoemd door de vader van Sofie: “Haar hand-oog coördinatie is heel goed geworden door het gamen en ze is ook handig geworden met de computer.”

• Afschakelen en ontspannen

De moeder van Tygho zegt: “Onze zoon kan letterlijk ‘afschakelen’ als hij aan het gamen is. Hij zit dan in een bubbel; hij wordt niet hyper, maar schakelt af. Dat koppie is even niet met allerlei prikkels bezig die hij de dag door heeft opgevangen.”

• Sociale vaardigheden en samenwerken

Je kunt alleen gamen, online en offline met vrienden of online met onbekenden. Bij het samen gamen leer je ook samenwerken als een team, want je wilt immers allemaal hetzelfde doel bereiken. De moeder van Tygho legt uit: “Soms spreken de kinderen af via beeldbellen, met een groep vrienden. Diezelfde groep heeft dan een team in het spel Fortnite. Zo kunnen ze tevens met elkaar communiceren tijdens het gamen. De een speelt het spel dan bijvoorbeeld thuis op de Nintendo, de ander thuis op een Playstation en weer een ander thuis op een Xbox . Lukt het om één of andere reden niet om ‘in het spel’ met elkaar communiceren; dan videobellen ze met elkaar. In de coronaperiode zijn ze zo inventief geweest om dit uit te vinden!”

• Algemene ontwikkeling

Verder leren sommige spellen ons iets over de geschiedenis, over culturen, over wereldwijde systemen en organisaties. Alle bovengenoemde punten dragen bij aan de identiteitsontwikkeling van een kind.

Wat vinden ouders van het gamen?

We vroegen ouders hoe lang hun kind mag gamen en welke afspraken er in hun gezin gelden.

Voor Ralf is dit ca. 1,5 uur per dag, maximaal 2 uur. Sofie mag ook maximaal 2 uur per dag gamen, in het weekend maximaal 4 uur en daar maakt ze volop gebruik van. Na elk uur moet zij pauze houden.

Bram mag ook 2 uur per dag gamen en dan alleen overdag. Niet in de avond in verband met de vermeende negatieve invloed van het zogenaamde ‘blauw licht’ op de aanmaak van melatonine, dat nodig is om te kunnen gaan slapen.

Tygho mag een half uur tot 1 uur gamen per dag. Hiervoor gebruiken ze een kookwekker; Tygho gaat soms zo op in zijn spel dat hij de klok vergeet. Zijn moeder voegt toe: “Maar er zijn uitzonderingen op onze tijd-regel; soms spreekt Tygho af met vriendjes en dan houden ze een game middag, met een drankje en wat lekkers erbij. Dan zijn het al gauw wel eens 2-3 uur dat ze samen aan het gamen zijn. De daaropvolgende dagen is er bij ons thuis dan wel een gamepauze, hebben we afgesproken. ”De vader van Ralf geeft aan dat aan het weleens lastig is om deze regels te hanteren, omdat veel andere kinderen wél langer mogen gamen. De vader van Sofie vult aan: “Het sociale leven van Sofie speelt zich voornamelijk online en rondom die games af, dus dat willen we haar ook weer niet ontnemen. Het blijft een spanningsveld om hier goede afspraken over te maken.” Andere afspraken die er in het gezin van Ralf zijn: geen agressieve spelletjes, niet chatten met vreemden en niet zelf ‘in-game’ aankopen doen.

Zorgen van ouders over het gamen

Naast de leuke en leerzame kanten aan het gamen, ervaren ouders ook nadelen. De vader van Sofie geeft aan: “Ze komt wel eens opgefokt en soms zelf agressief uit een game. Een andere keer is ze na het gamen een soort zombie… Dan duurt het even voordat ze zich weer bewust in de ‘echte’ wereld begeeft.”

De moeder van Bram vindt het niet fijn dat er vaak niet meteen kan worden gestopt. “Dan roep je ze om te komen eten, maar dan moet er eerst nog een spel worden uitgespeeld of worden opgeslagen… Dan ben je al snel weer 5 of 10 minuten verder.”

Online games kun je tijdens een potje echter niet zomaar stop zetten. Je krijgt hiervoor strafpunten of je progressie wordt niet opgeslagen. Daarom willen kinderen er niet meteen mee stoppen, en als ze echt zo opgaan in hun spel is dat ook echt heel moeilijk. Een offline game daarentegen kan meestal wel op ieder moment gesaved worden. Toch is het hier voor een kind ook fijn als het bewust kan afbouwen naar een einde en niet onmiddellijk moet stoppen.

Over het algemeen horen wij van ouders terug dat zij goed op de hoogte zijn van welk spel hun kind speelt, doordat bijvoorbeeld de computer in de woonkamer staat. Of ze vragen hun kind er wel eens naar. Echter vertelt de vader van Sofie: “Het staat wel erg ver van onze eigen belevingswereld.”

“Wij als ouders weten heel goed welke games onze zoon speelt. Bij nieuwe spellen kijken we mee. Voordat ze gekocht worden kijken we naar trailers van de game, en als een bekende de game al heeft, kunnen we ook al eens kijken wat het is. En heel vaak zit een van ons gewoon in de kamer erbij, wanneer er wordt gespeeld,” vertelt de moeder van Tygho. “Vaak spelen kinderen toch ook al spellen voor een hogere leeftijdsgrens. Zo ook onze zoon van 11. Maar wij hebben dan wel zelf eerst opgezocht wat voor soort spel het is, als wij het zelf niet kennen. Vinden we personages te akelig of brutaal, wordt het spel ook niet gekocht.”

Risico’s van gamen

Zoals je net heeft kunnen lezen zijn er misschien meer positieve kanten aan het gamen dan je dacht. Natuurlijk heeft het gamen ook een andere kant, en dat is nou net waarom veel ouders soms zo bezorgd zijn over het gamen.

• Veel zitten en zithouding

We zien dat de fysieke gezondheid er onder kan komen te lijden. Kinderen en jongeren zitten al een groot deel van de dag op school en waar vroeger na school wel bewogen werd, lijkt dit steeds minder te worden. Aangezien dat er best wat uurtjes gegamed wordt is het aannemen van een goede houding ook belangrijk. goede stoel voor het gamen. Bureau op de hoogte.)

• Achteruit gaan van ogen en zicht

Gamen kan invloed hebben op de ontwikkeling van de ogen en het zicht. Wanneer je gamet kijk je vaak voor langere periodes onafgebroken naar je monitor of televisie. Jouw beeldscherm is zeer belastend voor je ogen door de hoeveelheid blauw licht die beeldschermen uitstralen. Blauw licht bevat veel energie, je ogen moeten hard werken om dit licht te vertalen naar beeld.
Tijdens het gamen ben je gefixeerd op het beeldscherm. Je wil natuurlijk niet verliezen. Gamen zorgt voor verhoogde hartslag en breinactiviteit. Om te concentreren knipper je minder, waardoor jouw ogen extra belast worden. Je zult het niet gelijk merken, maar nadat je het spel hebt afgesloten zul je merken hoe vermoeid je ogen aanvoelen. Deze klachten noemen we ‘computerogen’ of ‘digital eye strain’.

• Slaapproblemen

Daarnaast kunnen er slaapproblemen als gevolg van het vele gamen optreden. Schermlicht heeft ook invloed op je slaapritme. Blauw licht ontregelt de productie van een hormoon genaamd melatonine in het lichaam. Melatonine reguleert de slaapcyclus. Blauw licht uit het scherm laat je lichaam denken dat het overdag is en voorkomt daardoor dat je moe wordt.

• Negatieve emoties en gedrag

Ook kan het gamen negatieve emoties oproepen. Net zoals in het echte leven kan er gefaald worden, en dat soms in het bijzijn van vrienden. Ook kan er online gepest worden en kan iemand zich afgewezen voelen in het contact met anderen.

Een ander risico is in toenemende mate te signaleren onder onze doelgroep. Tijdens het gamen kan er normvervaging plaatsvinden, doordat men in de anonimiteit blijft. De grens om iets te zeggen ligt een stuk lager dan in real life, waardoor kinderen en jongeren soms uitlatingen doen die ze in het echte leven nooit zouden doen, maar wat wel gevolgen heeft in het echte leven. Taalgebruik lijkt soms zeer ongenuanceerd en wordt door elkaar overgenomen. En het taalgebruik wat dan in het spel zo normaal lijkt geworden, wordt dan ook in het dagelijkse leven meer als normaal gezien.

• Minder sociaal contact

Het gamen zorgt bij sommigen voor het overslaan van sociale activiteiten met vrienden of familie, of zelfs teruggetrokken gedrag. Meer gamen kan ook zorgen voor minder ontwikkeling van andere vaardigheden. Kinderen die nog veel kunnen groeien in het echte contact met anderen, missen soms kansen hierin doordat zij bezig zijn met hun telefoon en spelletjes. Ondanks dat het gamen dus aan de ene kant kan zorgen voor sociale contacten, ziet de vader van Sofie ook het tegenovergestelde: “Ik zou graag willen zien dat het sociale leven van mijn dochter zich meer naar de ‘echte’ wereld zou verplaatsen, met ‘echte’ afspraken en ‘echte’ mensen.”

Van normaal naar problematisch gamegedrag tot gameverslaving

Het overgrote deel van gamers ziet gamen als een hobby of ontspanning en ervaart hiermee weinig tot geen moeilijkheden. Een kleine groep ondervindt echter problemen. Het wordt een probleem als je de controle verliest over je eigen gedrag, en dit een negatieve invloed heeft op je leven. Dit kan zijn wanneer je je eigenlijk niet meer zo goed voelt door het gamen. Of als je dus merkt dat je lichaam pijn doet. Ook als vrienden en familie tegen jou zeggen dat ze je niet meer zo veel zien. Het gaat dus niet zozeer om het aantal uren dat een kind of jongere bezig is met gamen (al heeft dat natuurlijk wel invloed), maar meer over de negatieve gevolgen van het spelen op zich. We noemen dit problematisch gamegedrag.

Naast dat gamen positieve en negatieve kanten met zich meebrengt, is het goed om na te denken waaróm kinderen en jongeren zo graag gamen. Zoals we eerder bespraken kan dit zijn om aansluiting te vinden met je vrienden. Het is het nieuwe buitenspelen als het ware.
Maar voor sommigen is het een uitvlucht uit het dagelijkse leven. Heb je bijvoorbeeld een vervelende of intense dag achter de rug en je komt thuis na het laatste schooluur, dan is het voor sommige kinderen prettig om even af te schakelen met een spelletje. Het gamen lijkt dan een manier te zijn om met stress of emoties om te gaan. We zien ook kinderen en jongeren die een uitvlucht in het gamen vinden omdat er thuis problemen zijn of op school, en door het gamen hoeven ze er niet aan te denken.
Ook kan gamen prettig zijn voor kinderen en jongeren die moeite hebben om te communiceren met anderen in het dagelijkse leven. De online wereld is vaker begrijpelijker en makkelijker te voorspellen. Kinderen en jongeren die normaal gesproken angstig zijn kunnen bij het gamen hier minder last van hebben.
Dit alles maakt dat gamen soms aantrekkelijker en fijner dan het functioneren in de werkelijke wereld. Dit kan zelfs voor meer behoefte zorgen om te gamen, terwijl de dagelijkse problemen blijven bestaan.

We spreken we van een gameverslaving:

• Wanneer je de hele dag denkt aan het gamen. Dat wil zeggen dat je veel over het gamen praat, bezig bent met hoe er straks gespeeld kan worden en het gamen op de voorgrond staat in het dagelijks leven. Er is geen controle meer over hoe vaak of hoe lang er gegamed wordt. Je kunt niet meer stoppen met het gamen, ook al wéét je bijvoorbeeld dat je er slechter van slaapt.
• Als je je prikkelbaar, angstig of verdrietig voelt wanneer het gamen niet mogelijk is of wordt ontnomen. Er is in toenemende mate behoefte aan het gamen en je wil langer door kunnen blijven gaan. Pogingen om te minderen zijn op niets uitgelopen. Je blijft doorgaan met het gamen, ondanks de psychosociale problemen die hierdoor ontstaan. Er is dan ook een afname in de belangstelling naar andere activiteiten in het leven.
• Als je familie en vrienden misleid in de daadwerkelijke tijd die je met gamen doorbrengt of bijvoorbeeld met de in-game aankopen.
• Als het gamen wordt gebruikt om te kunnen vluchten van de dagelijkse problemen en de negatieve emoties die hiermee samenhangen.
• Als je belangrijke kansen op het gebied van relaties, school of werk in gevaar brengt of mist vanwege het gamen.

Zijn games zelf verslavend of ligt het meer aan de speler?

Bepaalde games hebben een groter risico op verslaving dan andere games, omwille van hun specifieke kenmerken. Online games kennen meer risico’s dan offline games. Problematisch gamen komt vaker voor bij spelers van online multiplayer video games, meer dan bij videogames die je alleen speelt. Ook bepaalde gamesoorten zoals massive multiplayer, online role playing games (MMORPG), first person shooters, fighting games en real time strategy games kennen de voorkeur van personen die tot de problematische gamers behoren, en springen daar op in. Dit zou mogelijk verklaard kunnen worden door het interactieve en competitieve karakter van deze online en multiplayer games.

In veel games worden (bewust) verslavende elementen ingebouwd door de makers. Dit zijn:

• Felle kleurtjes en geluiden.
  Je doet iets ingewikkelds en wordt beloond met felle kleuren en geluiden. Je krijgt het gevoel dat je iets bijzonders hebt gedaan, en dat gevoel wil je nog een keer ervaren.
• Beloning verdienen is steeds moeilijker.
  Het begint gemakkelijk, maar het spel wordt steeds moeilijker. Dit maakt je trots op het moment wanneer je een level uitspeelt. Dat is zo’n lekker gevoel, dat je wilt doorspelen.
• Verrassing! Een extra beloning.
  Games zitten vol met ‘special items’ die totaal onverwachts opduiken. Je weet nooit wanneer ze komen en dat werkt verslavend. En dus speel je verder in de hoop dat je weer zoiets zeldzaams cadeau krijgt.
• Extra punten voor samen spelen.
  Uit onderzoek is gebleken dat je langer gaat gamen als je dit samen met vrienden doet. Om jou te stimuleren samen een game te starten, belonen de makers van de game jou met extra veel punten.
• Sla geen dag over!
  Een ‘daily reward’ of dagelijkse beloning, deze ken je vast wel. Maar deze krijg je natuurlijk alleen als je elke dag het spel opstart. Als je dit niet doet, dan mis je die items.

Dit zijn 5 trucs waardoor gamers wel uren zoet kunnen zijn met een game.

Sommige mensen zijn extra gevoelig voor deze ‘trucjes’ in games en zijn daarmee gevoeliger voor het ontwikkelen van problematisch gamegedrag of zelfs een verslaving.

Tips voor kinderen en jongeren:

• Het is belangrijk dat gamen niet de enige hobby of interesse is waar je vrije tijd mee gevuld wordt. Wat je zo interessant in een game vindt, kan vaak ook in het echte leven gevonden worden. Speel je graag Guitar Hero, misschien is muziekles dan wel iets voor jou. Hou je van het avontuur en het ‘overleven’ binnen Uncharted 4? Dan vind jij de scouting of een klimpark vast geweldig! Of als je van race games houdt dan kun je ook naar de kartbaan gaan. Vind je shooters leuk, denk dan aan lasergamen. Of misschien speel je Overcooked? Probeer dan eens samen te koken met je ouders.
• Zoek een gezond balans tussen zitten en beweging. We hebben dagelijks beweging nodig om gezond te blijven. Daarbij hoort ook buitenlucht en zonlicht. Plan bijvoorbeeld dat je een uur gamet en las dan een pauze in waarin je even naar buiten gaat om iets actiefs te doen. Dit helpt namelijk ook om je reacties scherp te houden in de game.
• Merk je als gamer dat je je eigenlijk niet meer zo fijn voelt als je even stopt met gamen? Laat het spel dan even een tijdje liggen en zoek iets anders, iets waar je je goed door voelt en spendeer daar tijd aan.
• Geef je gamen voorrang boven alles? Je laat je huiswerk vaker liggen en je ziet je vrienden nauwelijks nog? Dan is het gamen waarschijnlijk geen gezonde tijdsbesteding meer voor jou.
• Game jij wel eens tot laat in de nacht? In de avond is het contrast tussen jouw omgevingslicht en schermlicht groter. De effecten van blauw licht zijn veel groter bij weinig licht, dus zorg dat je altijd in een goed verlichte kamer

Tips voor ouders:

• Kom meer te weten over wat je kind speelt op zijn of haar spelconsole, computer en/of mobiele telefoon. Leef je in in wat je kind dagelijks doet zodat je kunt begrijpen wat hij of zij meemaakt. Waarom niet eens meekijken of zelfs meespelen? Door jezelf te informeren kun je beter aangeven waarom je bepaalde regels wil stellen.
• Kinderen en jongeren hebben behoefte aan duidelijke afspraken en grenzen. Maak de afspraken samen met je kind, zo houden ze zich er beter aan. Zo kunnen jullie samen bepalen op welke dagen er gespeeld kan worden en hoeveel tijd per dag. Ook kan er samen besproken worden wat de gevolgen zijn als de afspraak niet wordt nagekomen en misschien welke beloning tegenover het naleven van de afspraken staat. Kinderen zullen de gestelde grenzen aftasten en opzoeken. Ben je hiervan bewust dat dit normaal is en hoort bij de ontdekkingsfase waarin kinderen zich bevinden. Het is van belang vast te houden aan de gestelde regels. Als ouder is het belangrijk je niet toe te staan dat het kind afspraken of beloften (met betrekking tot vrienden, school en thuis) door het gamen niet nakomt vanwege het gamen.
• Wees je bewust van je voorbeeldfunctie. Kinderen kopiëren veel van wat zij zien. Wat je als ouder doet, zien kinderen als normaal gedrag. Als je zelf veel op je telefoon zit, televisie kijkt of achter een computer zit, zien kinderen dan ook als normaal. Daarnaast is het moeilijk voor een kind te begrijpen waarom hij of zij iets niet mag, als zijn ouder er zelf continu mee bezig is. Het is daarom belangrijk naar je eigen gedrag te kijken en het goede voorbeeld te geven. Laat regels over bijvoorbeeld het gebruik van een telefoon aan de eettafel of op een sociale gelegenheid voor het hele gezin gelden en houd je er zelf ook aan. Game dus zelf ook niet langer dan een uur, als de kinderen dat ook niet mogen.
• Praat met je kind als je je zorgen maakt.
  Wanneer je als ouder begrijpt hoe games werken en wat er leuk aan is, kunnen zij ook makkelijker iets van je aannemen. Het is belangrijk om je kinderen uitleg te geven dat veel gamen voor langere periodes en het steeds meer willen spelen van de game kan leiden tot een verslaving. Ga hierover het gesprek aan met je kind, zeker als het gamen leidt tot problemen op verschillende gebieden zoals school en op sociaal-relationeel vlak. Waak er als ouder voor dat je kind een gezonde balans behoudt. Bedenk samen waar je kind op kan letten en hoe het kan voorkomen dat het gamen uit de hand loopt.
• Geef op tijd aan wanneer het tijd is om te stoppen met gamen, bijv. 15 minuten van tevoren, zodat je kind het spel goed kan afsluiten. Of laat je kind 30 minuten voor aanvang van het eten of vertrek al stoppen, zodat het de tijd heeft om weer even ‘terug te komen op aarde’.

Contact

Wil je graag met iemand in contact komen omdat je vragen of zorgen hebt over jouw kind of jouw gezin? Bel of stuur een whatsapp-bericht naar het CJG 046-8506910 of mail naar info@cjg-wm.nl en we zorgen dat jouw vraag op de juiste plek terecht komt.

Bron:
Populier, K., Vanmarcke, K. & Wijgaerts, F. (2017). Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD). Trimbos instituut. (z.d.). tips over opvoeding en gamen.
Dossier gamen (uitgever P. van Deun, Belgie, Brussel) en mediawijsheid.nl

Dit artikel is tot stand gekomen door medewerking van Tars Hundscheid en Petra Breddels, kind- en jeugdpsychologen bij het CJG Westelijke Mijnstreek, en met behulp van de ouders van Ralf, Sofie, Bram en Tygho.

Geplaatst op 26 juni 2020 | Categorie Jongeren, Schoolkind